Register van naamsaanneming

Bij keizerlijk decreet werd op 18 augustus 1811 een ieder in Nederland die nog geen familienaam had, bevolen binnen een jaar een geslachtsnaam aan te nemen. Mevrouw Trynke Elbertsen-Hoekstra heeft alle informatie uit het register uit 1812 met aanvullingen tot en met 1833 getranscribeerd.

Het voor ons zo vanzelfsprekende verschijnsel dat ieder een vaste achternaam heeft, is nog maar van korte duur. Vóór die tijd gebruikten velen een patroniem, een achternaam die ontleend was aan de voornaam van de vader.

Ook was het gebruikelijk een naam te ontlenen aan de boerderij of het veld waar men woonde; deze namen wijzigden dus bij verhuizing. Pas in 1812, in de Franse tijd, is het dragen van een familienaam wettelijk verplicht.

Bij keizerlijk decreet werd op 18 augustus 1811 een ieder in Nederland die nog geen familienaam had, bevolen binnen een jaar een geslachtsnaam aan te nemen. Wie geen vaste achternaam had, moest er één aannemen en daarvan een akte laten opmaken. Op 17 mei 1813 werd bij decreet de termijn voor geslachtsnaamaanneming verlengd tot 1 januari 1814.

Bij Koninklijk Besluit werd op 5 november 1825 het bevel tot aannemen van een geslachtsnaam onder strafbeding herhaald, omdat nog steeds niet iedereen een vaste achternaam had aangenomen.

Om gevolg te geven aan deze decreten zijn vele registers van naamsaanneming opgesteld. Compleet zijn ze niet: er bleven nog decennialang mensen die zich niet stoorden aan de decreten. Anderen namen wel een officiële achternaam aan, maar lieten zich daar zo weinig aan gelegen liggen dat zij bijvoorbeeld hun patroniem blijven gebruiken.

De informatie die in de registers is opgenomen is zeer divers. Een akte van naamsaanneming uit het register kan bevatten:

  • de oude en nieuwe naam van het gezinshoofd;
  • de namen van de kinderen;
  • en vaak de leeftijden van de kinderen.

Zo’n akte geeft dan een mooi overzicht van de gezinssamenstelling aan het begin van de burgerlijke stand. In Putten wordt echter alleen het gezinshoofd vermeld, inclusief diens beroep. Op 10 september 1812 begon in Putten de registratie. De eerste dag verschenen maar vier inwoners. Tot en met 10 november van dat jaar kwamen er in totaal 265 mannen naar het gemeentehuis om zich te laten inschrijven.

Behalve de registratie op grotere schaal in 1812 bevat het register aanvullingen uit de jaren tot en met 1833. Op 1 november van dat jaar was de laatste gelegenheid. Vier mannen maakten daar nog gebruik van. In Putten komen maar twee vrouwen in het register voor: Aartje Vlieken en Geertje Gerritse, beiden rentenierster. De aanvullingen verschillen in de beide versies die er van het register zijn overgeleverd. Beide exemplaren bevinden zich in het gemeentearchief.

Mevrouw Trynke Elbertsen-Hoekstra heeft alle informatie hieruit getranscribeerd. Haar bewerking bevat intussen veel meer dan een transcriptie. Zij heeft de namen in alfabetische volgorde gezet en ze zoveel mogelijk voorzien van nadere genealogische gegevens.

Naamsaanneming Putten 1812 door Trynke Elbertsen-Hoekstra (versie augustus 2012)