Pasfoto's

Op de beeldbank staan sinds 13 april 2011 de pasfoto's voor de persoonsbewijzen die de bezetter in april 1941 verplicht stelde voor alle Nederlanders van 14 jaar en ouder.

Het is een uniek fotobestand van een groot deel van de Puttense inwoners tijdens de oorlog. Door de publicatie op de beeldbank hopen we alle namen te achterhalen. Als u een foto herkent of wanneer u aanvullingen heeft op de bijschriften, kunt u dit kenbaar maken via info@putten.nl. Vergeet dan niet om de naam of het fotonummer (FotoID) in uw bericht te vermelden.

Bekijk de pasfoto's 1940-1945

Persoonsbewijzen

Persoonsbewijzen waren voorzien van een pasfoto en een afdruk van de rechterwijsvinger. Fotograaf Sipke Lenstra (1904-1990), eigenaar van een drogisterij in de Dorpsstraat, maakte een groot deel van de foto's die de Puttenaren nodig hadden voor hun persoonsbewijs. Bewoners van de buurtschappen Veenhuizerveld en Diermen woonden dichter bij Voorthuizen of Nijkerk en lieten zich daar fotograferen. Daarentegen moesten inwoners van Garderen weliswaar hun persoonsbewijs ophalen in Barneveld, maar lieten zij hun foto maken door Lenstra.

De foto's

Volgens een voorlopige schatting zitten er van 15 procent van de personen twee of meer afbeeldingen in het bestand, omdat de eerste foto niet goed was voor het persoonsbewijs. Zo moest het linkeroor op de foto altijd duidelijk zichtbaar zijn. Als er ook maar iets van het rechteroor was te zien, werd de foto afgekeurd voor het persoonsbewijs. Het oor mocht niet geheel of gedeeltelijk schuilgaan achter het hoofdhaar. Eén van de eisen was: "de foto van den afgebeelde persoon zonder hoofdbedekking weergeven". Deze eis werd later wat versoepeld, waarschijnlijk omdat veel vrouwen niet zonder hoofdbedekking op de foto wilden. Vanwege de zeden, maar ook omdat zij soms behoorlijk kalend waren! De mannen moesten onverbiddelijk zonder pet op de foto.

Prutsen met mutsen

Voor vrouwen in klederdracht (met muts) waren er speciale regels. Als de vrouw erin toestemde, werd ze gefotografeerd zonder muts. Droeg zij echter altijd folkloristische kleding, dan mocht ze de muts ophouden. Als ze zich ook echter wel eens op andere wijze in het openbaar vertoonde, moest de muts af. Het laatste levert voor de herkenning extra problemen op omdat de persoon bijna alleen bekend was mét muts. De gevolgen van het vrijmaken van het linkeroor zijn nog duidelijk terug te zien op sommige foto's. Het was werkelijk een gepruts met de muts. Het haar van vrouwen die doorgaans een muts droegen was meestal heel strak (met boter over het hoofd) naar achteren gekamd.  

Bijnamen

Zeker in het begin van de jaren veertig waren veel personen nog het meest bekend onder hun bijnaam. Het is wel eens moeilijk na te gaan of het gaat om een bijnaam of om een scheldnaam. Soms denken mensen dat het gaat om een scheldnaam terwijl het een goed verklaarbare bijnaam is. Een voorbeeld hiervan is de bijnaam Kous. Veel mensen met de officiële naam Van den Bor of Propitius werden altijd Kous genoemd. De families Van den Bor, Kous en Propitius stammen gedrieën af van Bessel Tijsen Kous (1755-1835) en zijn vrouw Gerritje Harms Kous (1756-1843). Kous is daarom een historisch verklaarbare bijnaam.

Herkomst

Toen Lenstra in 1990 overleed gaf zijn zoon bijna 6200 fotonegatieven aan de toenmalige gemeentearchivaris om deze unieke verzameling te bewaren. Helaas ontbraken de namen van de afgebeelde personen. Het Puttens Historisch Genootschap (PHG) heeft verschillende initiatieven ontplooid om de foto's te voorzien van namen:

  • Een tentoonstelling in 1995, waar ongeveer 180 portretten werden vertoond, leverde veel reacties op. Daarna stokte helaas het initiatief.
  • In 2001 maakte de Werkgroep Genealogie van het PHG een speciaal project van de pasfotocollectie. Anton Klaassen scande alle negatieve. Ze werden opgenomen in een database en afgedrukt in 12 boeken met 500 afbeeldingen.
  • Vanaf 2005 worden systematisch oudere Puttenaren bezocht, die gedurende een week namen noteren van personen die zij in de boeken herkennen.
  • Elk nummer van PHG-blad "De Graver" bevat in de rubriek "Geef deze gezichten een naam" een aantal foto's. Bijna altijd krijgen we reacties van lezers.
  • In het "Puttens Weekblad" verzorgt Gert Staal de rubriek "Uit grootmoeders tijd", waarin geregeld foto's uit het bestand worden geplaatst.
  • Reacties komen er ook op door Mirjam de Boer geplaatste afbeeldingen in de Kabelkrant van Verzorgingshuis "De Schauw".

Alle foto's staan nu in de beeldbank van het Gemeentearchief. Tot op heden is zo'n 75 procent geïdentificeerd. Aanvullingen op deze bijzondere fotocollectie zijn zeer welkom!